W Polsce kwiaty uprawia się w niewielkiej odległości od rynków zbytu i straty ponoszone w czasie ich transportu są na ogół niewielkie. Znacznie większe straty ponosimy, jeśli kwiaty wysyłane są na eksport. Przyczyną tych strat jest niewłaściwe przygotowanie kwiatów do długiego transportu. Do błędów popełnianych najczęściej przed wysyłkę należę: przetrzymywanie kwiatów w zbyt wysokiej temperaturze, umieszczanie ich w brudnej wodzie lub w brudnych naczyniach, przetrzymywanie kwiatów w atmosferze zanieczyszczonej etylenem, pochodzącym głównie ze spalin i gnijących roślin. Niewłaściwe opakowanie kwiatów utrudnia wymianę powietrza w czasie transportu, sprzyja rozwojowi chorób grzybowych i nagromadzaniu się etylenu. Kwiaty źle przygotowane do transportu szybko tracę wartość handlowe. Można temu zapobiec, stosując się do poniższych wrażliwe na szare pleśń i inne choroby grzybowe, np. złocienie, przed zbiorem powinny być opryskane fungicydami zapobiegającymi rozwojowi choroby w czasie transportu. Po oprysku muszą one dokładnie wyschnąć przed zapakowaniem. Kwiaty przeznaczone do długiego transportu tak jak to robi poczta i kwiatowa dostawa powinny być cięte we wcześniejszej fazie rozwoju niż kwiaty przeznaczone do bezpośredniej sprzedaży. Pęki zajmuję mniej miejsca, są mniej wrażliwe na działanie etylenu niż kwiaty w pełni rozwinięte. W fazie pęka mogę być ścinane goździki i kwiaty wielu roślin cebulowych: lilie, tulipany, narcyzy, hipeastrum, kosaćce. Kwiaty złocieni, gerbery, anturium, storczyków, cyklamenów tnie się prawie całkowicie rozwinięte, gdyż po długim transporcie źle rozwijają się w decydującym o jakości i trwałości kwiatów po długim transporcie jest temperatura, w jakiej kwiaty sę transportowane. Z tego względu bezpośrednio po zbiorze powinny być one dobrze schłodzenie kwiatów daje następujące korzyści:■ Hamuje rozwój pęków i kwiatów, dzięki czemu rośliny docierają do nabywcy w optymalnej fazie Hamuje zmniejszenie się masy kwiatów (utratę wody); utrata wody po zbiorze jest przyczynę znacznych strat w obrocie roślinami.■ Zapobiega przegrzaniu się kwiatów. Szybkie obniżenie temperatury kwiatów można uzyskać dzięki za­stosowaniu urządzeń wymuszających obieg zimnego powietrza we­wnątrz pudel. Systemy szybkiego schładzania kwiatów stosowane w zachodniej Europie przedstawiono na rys. 4. ■ Schładzanie opływowe wymaga zamkniętego pomieszczenia, w którym chłodne powietrze jest wydmuchiwane na kwiaty ułożone w otwartych pudłach. Sposób ten wymaga stosunkowo dużo miejsca w chłodni, czas chłodzenia wynosi około 1,5 godziny. System ten można zautomatyzować, montując ruchome taśmy, na których przesuwają się pudła z ‘kwiatami. Zamykanie pudła następuje po schłodzeniu kwiatów. Schładzanie strumieniowe ścianą tłoczącą polega na tym, że wentylatory tłoczą chłodne powietrze do otworów w pudłach. Ciepłe powietrze z pudel wypychane jest do chłodnicy. Tak zbudowana ko­mora chłodnicza może służyć także do okresowego przechowywania schłodzonych wstępnie kwiatów. Powierzchnia otworów w opakowa­niach zarówno po jednej, jak i po drugiej stronie pudla musi wy­nosić około 5% całej powierzchni opakowania. Czas chłodzenia wynosi około 1 godziny. Wydajność agregatów chłodniczych musi być duża, aby czas chłodzenia nie był zbyt długi, ponieważ przy zbyt długim schładzaniu kwiaty nadmiernie wysychają. Należy więc kontrolować temperaturę ‘kwiatów i wyłączyć wentylatory, gdy tem­peratura obniży się do pożądanego poziomu. H Schładzanie ścianą ssącą, w porównaniu z poprzednim syste­mem, ma tę zaletę, że ciepłe powietrze z opakowań nie wydostaje się do komory chłodniczej, lecz jest wyciągane do chłodnicy. Ko­mora chłodnicza może więc jednocześnie służyć do przechowywania innych kwiatów. Czas chłodzenia wynosi około 1 godziny. | Schładzanie ścianami tłoczącą i ssącą jest połączeniem dwóch poprzednich systemów. Pudła umieszcza się pomiędzy ścianami. Ściany powinny być ruchome, co oszczędza miejsce w chłodni i umożliwia wykorzystanie chłodni także do innych celów. ■ Schładzanie za pomocą lancy polega na tym, że podczas pa­lcowania kwiatów do pudeł wkłada się pomiędzy kwiaty cienką lancę z otworami, podłączoną do elastycznych przewodów połączonych z kanałem, którym płynie zimne powietrze. Kanał ten znajduje się pod sufitem, cale urządzenie nie zajmuje więc dużo miejsca w chłodni. Czas chłodzenia wynosi około 1 godziny. System ten jest bardziej pracochłonny niż inne, wcześniej opisane, ponieważ wy­maga indywidualnego podłączania wszystkich opakowań do sieci ■ Schładzanie próżniowe jest powszechnie stosowane w zachodniej Europie do obniżania temperatury warzyw liściowych i niektórych owoców deserowych. Może być również stosowane do schładzania kwiatów. Urządzenie do schładzania próżniowego składa się z kotła, pompy podciśnieniowej i kondensatora. Schładzanie jest bardzo szybkie, trwa około 20 minut. Opakowania mogą mieć różne kształty. Po schłodzeniu i pudła trzeba natychmiast umieścić w komorach chłodniczych, izolowanych ciężarówkach lub samochodach chłodniach, aby uniknąć ponownego podwyższenia się temperatury szybkiego schładzania niewielkich partii kwiatów (od 2 do 10 kartonów) przedstawiono na rys. 5. Kartony umieszcza się w dwóch rzędach po obu stronach wentylatora znajdującego się w drewnianej ściance. Przestrzeń między kartonami przykrywa się gęstą tkaniną lub folią polietylenową. Tkanina lub folia są przy mocowane do górnej części ścianki, w której zamontowany je wentylator. Po uruchomieniu wentylatora, wyciągającego cieple Powietrze z kartonów, tkanina zastoje przyciągnięta do kartonów, stawki zapobiegają wciągnięciu jej do wentylatora. Czas wynosi 1-2 godziny, w zależności od mocy agregatów chłodniczych. Zaleca się, aby urządzenie to miało automatyczny w czasowy, który po określonym czasie wyłącza wentylator, c ^|ej biega nadmiernemu przesuszaniu kwiatów. W komorach może wydajności agregatów chłodniczych temperatura w ° szybko wzrastać po włożeniu dużej partii kwiatów. W takim przypadku należy chłodzić mniejsze partie kwiatów lub zwiększyć wydajność agregatów chłodniczych. Urządzenie należy ustawić w komorze chłodniczej tak, aby powietrze wydmuchiwane z wentylatora mogło być szybko wciągane przez wentylatory parownika, tj. tuż pod parownikiem. Urządzenie to jest bardzo proste i możliwe do wykonania we własnym do transportu kwiatów stosuje się na świecie najczęściej znormalizowane pudła kartonowe o wymiarach: szerokość 51 cm, wysokość 30 cm, długość 102, 122 lub 132 cm. Zaopatrzone są one w nakładane wieko i otwory wentylacyjne średnicy 5 cm, po dwa na każdej ścianie szczytowej (rys. 6). Pudło powinno być tak dobrane, aby było o ‘kilka centymetrów dłuższe od kwiatów. Zapewnia to dobry obieg powietrza. Kwiaty muszą być ułożone w pudle tak, aby nie utrudniały przepływu powietrza. Nie poleca się owijania ich w papier, który zwykle jest stosowany do pochłaniania nadmiaru wody. Szybkie schłodzenie kwiatów i transportowanie ich w niskiej temperaturze zapobiega skraplaniu się pary wodnej w opakowaniach i kwiaty nie ulegają zawilgoceniu w czasie transportu, co hamuje rozwój szarej pleśni i innych chorób chłodni przeznaczonej do szybkiego schładzania kwiatów powinno być możliwe utrzymanie temperatury 0°C i wilgotności względnej co najmniej 909/Q. Przy zbyt -niskiej wydajności urządzeń chłodniczych schładzanie trwa długo. Wywołuje to obniżenie wilgotności względnej powietrza w chłodni, ponieważ okresowo wzrasta temperatura. Czas schładzania kwiatów jest uzależniony przede wszystkim od optymalnej temperatury transportu kwiatów, wydajności urządzeń. Wydajności wentylatorów, ciepła wydzielanego „ ciepła wnoszonego do komory wraz z kwiatami. Dokładny pomiar temperatury wewnątrz pudła można uzyskać specjalne termometry zaopatrzone w ,igły wkłuwane do kartonów Można także mierzyć temperaturę powietrza wychodzące?: z pudel, ale trzeba pamiętać o tym, ze jest ona zwykle niższa 0 3? 4°C niż temperatura kwiatów. Niektóre kwiaty ze strefy podzwrotnikowej, a zwłaszcza storczyki (wy jętek Cymbidium i Paphiopedilum), anturium, poinsecja, nie powinny być schładzane przed transportem ani transportowane w niskiej temperaturze, ponieważ ‘niska temperatura powoduje ich uszkodze­nia, tj. przebarwienia oraz opadanie liści i kwiatów. Można je transportować dłuższy czas po umieszczeniu końców pędów w pla­stykowych fiolkach lub gumowych balonach wypełnionych wodę. Komorę w samochodzie przed załadowaniem kwiatów należy do­kładnie wyczyścić oraz sprawdzić działanie wszystkich urządzeń, a zwłaszcza urządzeń chłodniczych. Jeżeli kwiaty zostały dobrze schłodzone przed transportem, a do transportu służę izolowane sa­mochody ciężarowe bez agregatów chłodniczych, otwory wentyla­cyjne w pudlach kartonowych należy zamknąć, aby cieple powie­trze nie dostawało się do pudeł. Jeżeli kwiaty są transportowane samolotami, to otwory wentylacyjne w i pudłach należy także za­mykać. Natomiast jeśli kwiaty transportujemy samochodami chłod­niami, to otwory wentylacyjne powinny być otwarte. Istotny wpływ na jakość kwiatów transportowanych samochodami chłodniami ma właściwe ułożenie pudeł w samochodzie. Musi ono zapewniać dobry obieg powietrza wewnątrz komory. Właściwa cyr­kulacja powietrza pozwala na utrzymanie równomiernej temperatury w czasie transportu oraz umożliwia usuwanie etylenu gromadzącego się wewnątrz pudeł. Pudła muszą być ustawione tak, aby w czasie transportu nie przesuwały się i nie przewracały. Odległość pomiędzy tylnymi drzwiami a ustawionymi pudłami po­winna wynosić około 10 cm. Na rys. 7 przedstawiono uważany obecnie za najlepszy sposób załadowania samochodu chłodni. Zim­ne powietrze przepływa górą w tył samochodu, a następnie pomiędzy pudłami wraca dołem do agregatu chłodniczego. Ostatnio w USA poleca się samochody chłodnie, w których jest inny obieg powietrza. Zimne powietrze jest tłoczone pod ażurową podłogę, 5 ąd przechodzi między i pudła i wraca górą do agregatu chłodni­czego. Sposób ten chroni górną warstwę pudeł przed przemroże­nie należy przewozić kwiatów razem z owocami lub warzywami wy­dzielającymi duże ilości etylenu. Do takich należą: jabłka, gruszki, pomidory, owoce cytrusowe, brokuły, selery, papryka, oberżyna. Świe­ża kapusta, ogórki, marchew, sałata, ziemniaki, winogrona i kala- Rys. 7. Sposób lodowania pudel kartonowych do samochodu chłodni (wg Rija, i in., 1979) fiory transportowane razem z goździkami nie przyspieszały ich sta­rzenia się. W Holandii przeprowadzono próby transportu kwiatów ciętych stat­kami do USA. Czas od ścięcia kwiatów do dostarczenia nabywcy wynosił około 16 dni, czas samego transportu 8-14 dni. Kwiaty transportowano w pudłach kartonowych na sucho, w temperaturze 1°C, w kontenerach chłodniczych lub w kontenerach niskociśnienio­wych (Hypobaric Storage Grumman Dormavac, USA), po schłodze­niu wstępnym przed transportem. Jakość i trwałość kwiatów trans­portowanych drogą morską porównywano z jakością i trwałością kwiatów transportowanych samolotami. Kwiaty transportowane w kontenerach chłodniczych traciły w czasie transportu 2 razy mniej wody niż kwiaty transportowane w kontenerach niskociśnieniowych. Najmniej wody traciły kwiaty transportowane samolotami, ponieważ czas transportu lotniczego był krótki. Stosunkowo dużo wody traciły w czasie transportu róże. Rozwój kwiatów w czasie transportu drogą morską by, najszybszy u roślin cebulowych (tulipany, narcyzy, irysy, lilie) oraz u róż. Goździki nie rozwijały się w czasie transportu. I goździki standardowe i gałązkowe oraz róże miniaturowe muszą być kondycjonowane przed transportem (patrz zalecenia szczegóło­we dla kwiatów ciętych przeznaczonych do długiego transportu); ■ kwiaty przed transportem muszą być opryskane fungicydami chroniącymi przed rozwojem szarej pleśni (Rovral, Ronilan, Sumi- lex); U kwiaty bezpośrednio po zbiorze muszą być wstępnie schłodzone; ■ po przybyciu do miejsca przeznaczenia kwiaty muszą być otoczo­ne szczególną opieką, tj. przetrzymywane w niskiej temperaturze, w roztworach preparatów przedłużających trwałość aż do sprzedaży. Pogarszaniu się jakości kwiatów ciętych w czasie transportu można także zapobiec przez stosowanie preparatów chemicznych. Oprócz fungicydów hamujących rozwój szarej pleśni i innych chorób grzy­bowych stosuje się także związki hamujące syntezą i działanie ety­lenu. Najbardziej skuteczne w hamowaniu produkcji i działania etylenu są związki srebra, a zwłaszcza tiosiarczan srebra, który przemieszcza się bardzo szybko w roślinach. Stosowanie tiosiarczanu srebra wpływa szczególnie korzystnie na jakość i trwałość kwiatów wrażliwych na etylen, tj. goździków, lwiej paszczy, storczyków, lilii. Do kondycjonowania ‘kwiatów przed transportem stosuje się także substancje odżywcze, głównie sacharozę, oraz regulatory wzrostu hamujące starzenie się kwiatów. Na naszym rynku znajduje się preparat Proflovit-81-P, zawierający tiosiarczan srebra i związki od­żywcze. Preparat ten jest przeznaczony zasadniczo do kondycjonowania pąków goździków przed przechowywaniem w chłodni, ale może on być również z powodzeniem stosowany do kondycjonowania niektórych kwiatów ciętych przed transportem